Vụ án được án thành phố Nimes xét xử hôm 31/10,ịkiệnvìmuacổvậttriệuUSDvớigiábèthanh nien song buộc phải hoãn do câu chuyện có vẻ đã vượt qua phạm vi giao dịch dân sự. Chiếc mặt nạ được xác định là cổ vật, bảo vật quốc gia của Gabon, quốc gia Trung Phi.
Chính phủ Gabon và các nhà hoạt động do đó yêu cầu tòa án tạm dừng các thủ tục tố tụng và trao trả lại cho quốc gia này chiếc mặt nạ. Phiên tòa sẽ mở lại đầu tháng 12.
Hồ sơ thể hiện, nguyên đơn là cặp vợ chồng giấu tên, 88 và 81 tuổi, sống ở Eure-et-Loir, phía tây nam Paris, quyết định bán căn nhà nghỉ mát của họ ở Gard, miền nam nước Pháp, nhưng cần dọn sạch đồ đạc trên gác mái.
Họ liên hệ với một người buôn bán đồ cũ. Người này đã mua một số đồ vật, trong đó có chiếc mặt nạ điêu khắc bằng gỗ bám đầy bụi trên gác xép. Chiếc mặt nạ thuộc về ông nội của gia chủ, người từng là thống đốc một vùng ở Châu Phi.
Sáu tháng sau, vợ chồng gia chủ "té ngửa" khi họ đọc báo đưa tin về cuộc bán đấu giá ở Montpellier một chiếc mặt nạ quý hiếm từ thế kỷ 19 do người Fang ở Gabon chế tạo. Họ nhận ra đây chính là chiếc mặt nạ mình bán cho tay buôn đồ cũ cách đây 3 tháng.
Mặt nạ 'Ngil', do người Fang ở Gabon chế tạo, đã được bán đấu giá ở Montpellier, Pháp, với giá 4,2 triệu euro vào tháng 3/2022. Ảnh: Guardian
Chiếc mặt nạ được báo chí miêu tả, có phong cách đặc biệt và đã truyền cảm hứng cho các tác phẩm của các danh họa sĩ Pablo Picasso và Amedeo Modigliani. "Trên thế giới chỉ có 10 chiếc. Bảo vật được thống đốc thuộc địa Pháp, René-Victor Edward Maurice Fournier (1873-1931) thu thập vào khoảng năm 1917, trong một hoàn cảnh không xác định, có lẽ là trong một chuyến công du ở Gabon", bản tin nêu.
Việc bán đấu giá đã khiến các chuyên gia nghệ thuật phấn khích khi một quan chức của nhà đấu giá nói với phóng viên Đài truyền hình Pháp: "Loại mặt nạ này thậm chí còn hiếm hơn một bức tranh của Leonardo da Vinci".
Mặt nạ Ngil là tác phẩm nghệ thuật có nguồn gốc từ thời nguyên thủy thuộc văn hóa bộ tộc Fang của quốc gia Gabon, châu Phi, được sử dụng trong đám cưới, đám tang và các nghi lễ khác. Người Fang làm mặt nạ Ngil từ gỗ, kết hợp cao lanh.
Tại cuộc đấu giá vào tháng 3/2022, chiếc mặt nạ được ra giá khởi điểm 300.000 euro nhưng đã được một người giấu tên mua với giá 4,2 triệu euro qua điện thoại.
Các thành viên của cộng đồng Gabon ở miền nam nước Pháp đã tham dự cuộc đấu giá để phản đối, nói rằng chiếc mặt nạ lẽ ra không bao giờ được đem ra bán và phải được trả lại cho Gabon.
Tại tòa, hôm thứ ba vừa qua, luật sư của cặp vợ chồng nguyên đơn lập luận rằng họ đáng lẽ phải nhận được lợi nhuận từ cuộc đấu giá sau khi giao chiếc mặt nạ cho tay buôn "trí trá", đã trả họ 150 euro cho món hàng trị giá tới hơn 4 triệu euro.
"Buôn bán phải có thiện chí và trung thực. Thân chủ tôi sẽ không bao bán chiếc mặt nạ với mức giá đó nếu họ biết nó là một vật cực kỳ hiếm", luật sư nguyên đơn nói.
Cũng tại tòa, cộng đồng người Gabon tại Pháp phản đối quan điểm. Người đại diện cộng đồng đánh giá, chiếc mặt nạ đã bị đánh cắp vào thời kỳ thuộc địa, do đó cần hủy cuộc mua bán này và hồi hương bảo vật này về nơi nó thuộc về.
Gabon là quốc gia Trung Phi, thuộc địa Pháp năm 1885-1960. Trong thời gian đó, nhiều di sản văn hóa của Gabon đã bị mang đi khỏi đất nước này và được các nhà sưu tập tư nhân khắp châu Âu mua lại.
Năm 2020, quốc hội Pháp đã bỏ phiếu thống nhất trao trả lại cho Senegal và Benin nhiều hiện vật quý giá đã bị cướp phá trong thời thuộc địa. Pháp ước tính, có khoảng 90.000 đồ tạo tác châu Phi ở Pháp, hầu hết từ châu Phi cận Sahara.
Hải Thư(Theo Guardian, Independent)